paradigma (psychologie)

Een paradigma is een geheel van opvattingen dat in een bepaalde periode zo dominant is in de samenleving, dat ook de wetenschap ze als vanzelfsprekend uitgangspunt neemt voor onderzoek en theorievorming. Aan het begin van de psychologie als wetenschap was het heersende paradigma dat de mens wordt bepaald door zijn aangeboren aard. Na de Tweede Wereldoorlog vond een ingrijpende paradigmawisseling ('paradigmashift') plaats: de maakbare mens. Het enige dat je van een mens kunt kennen is zijn gedrag en dat gedrag wordt gevormd in een leerproces. In de psychologie vertaalde zich dat in het behaviorisme. In de jaren zeventig werd dit als te schraal gezien. Een mens is meer dan zijn gedrag, hij heeft een innerlijk leven, kan denken, ook nadenken over zichzelf. De cognitieve psychologie werd dominant. En ook nu (2019) kan men door alles wat gaandeweg bekend wordt over de hersenen, opnieuw van een paradigmawisseling spreken. De neuropsychologie is de belangrijkste tak van de wetenschappelijke psychologie geworden.