Nietzsche

Friedrich (1844-1900) Duits filosoof en klassiek filoloog. Telg uit een domineesgeslacht. Studeerde klassieke letteren in Bonn en Leipzig en werd op uitzonderlijk jonge leeftijd hoogleraar klassieke filologie aan de universiteit van Bazel. Zijn eerste filosofische publicaties staan onder invloed van Arthur Schopenhauer en Richard Wagner. Vooral met die laatste voelt hij zich aanvankelijk nauw verbonden en hij getroost zich grote inspanningen om de vooralsnog miskende componist in Duitsland aan een publiek te helpen. Als Wagner succes krijgt en in Bayreuth zijn eigen theater heeft, komt het tot een dramatische breuk tussen de twee cultuurgiganten (volgens Nietzsche maakte Wagner met zijn opera Parsifal een 'knieval voor het Kruis').
Nietzsche raakt langzamerhand uitgekeken op de filologie en hij kan zich maar moeilijk aanpassen in het academische milieu. Als zijn gezondheid hem ook nog parten gaat spelen, grijpt hij deze gelegenheid aan om in 1879 zijn ontslag te nemen in Bazel. Voortaan woont hij in hotels en pensions, 's zomers in het Zwitserse hooggebergte, 's winters aan de Franse of de Italiaanse Middellandse-Zeekust. Begin 1889 stort hij psychisch in en vervalt definitief tot waanzin, waarschijnlijk het gevolg van syfilis. Hij leidt nog tien jaar een vegetatief bestaan, onder de hoede van zijn moeder en later van zijn zuster.
Nietzsche was geen systematisch denker, hij heeft dan ook geen afgeronde filosofie nagelaten. Hij schreef vrijwel uitsluitend korte stukken, waarin hij bepaalde onderwerpen steeds weer opnieuw belichtte, steeds vanuit een andere gezichtshoek. Dat heeft tot gevolg dat zijn werk op de meest uiteenlopende wijze geïnterpreteerd en misbruikt is. Vooral in de jaren dertig van de vorige eeuw werd hij, door toedoen van zijn zuster Elisabeth Nietzsche, voor het karretje van het nationaal-socialisme gespannen. Nietzsche filosofeerde vanuit de gedachte dat God dood is, dat het christelijke fundament onder de westerse levensbeschouwing is weggeslagen. Hij doordacht op radicale wijze wat daarvan de consequenties waren, vooral op het gebied van de moraal en de zingeving van het leven. Hij ontwikkelde gedachten en theorieën die een blijvend stempel hebben gedrukt op de filosofie van de twintigste eeuw: de theorie van de übermensch, het ressentiment in de moraal, de gedachte van de eeuwige terugkeer en de tegenstelling herenmoraal - slavenmoraal.